Haaruitval bij vrouwen: niet meteen reden tot paniek

Vrouwen schrikken zich vaak rot als ze opeens meer haar verliezen dan normaal. Toch is haaruitval bij vrouwen niet meteen reden tot paniek. Vaak is het tijdelijk van aard en als het haarverlies al structureel is, dan is daar vaak iets aan te doen.

Haargroeicyclus

Laten we even bij het begin beginnen: Hoe verloopt de normale haargroei bij vrouwen? Die verloopt in cycli: haargroeifasen die steeds herhaald worden.

Groeifase

De anagene fase, ook wel de groeifase genoemd, is de fase waarin nieuwe haargroei plaatsvindt. Gemiddeld groeit je haar 1,25 cm per maand en bevindt circa 90% van je haar zich in deze fase. Deze fase duurt zo’n drie tot vijf jaar, in sommige gevallen langer. Voor wenkbrauwen en wimpers is deze fase veel korter.

Overgangsfase

De katagene fase is de overgangsfase waarmee het einde van de groeifase wordt ingeluid. Gedurende deze fase trekt het haarzakje (of follikel) zich terug en maakt het zich los van de hypodermis (waar het zijn voedingstoffen van krijgt). De haarwortel verdwijnt en het worteleinde verandert in een knotachtige vorm. Deze fase neemt één tot twee weken in beslag en maar circa 1% van het haar bevindt zich in deze fase.

Rustfase

De telogene fase staat bekend als de rustfase van het haar en is de laatste fase van de haargroei cyclus. De telogene fase duurt zo lang als de volgroeide haar nodig heeft om uit te vallen. Haar dat zich in de telogene fase bevindt zal gewoonlijk in deze periode uitvallen, maar kan ook pas uitvallen nadat deze door de nieuwe haar in de anagene fase uit het haarzakje wordt geduwd. 10% van je haar zal zich in de telogene fase bevinden die gemiddeld drie tot zes maanden zal duren.

Repeat

Wanneer de telogene fase eindigt, breekt er weer een anagene fase van het haarzakje aan. De gehele haargroeicyclus, dus alledrie de fasen, herhaalt zich gemiddeld elke drie tot vijf jaar.

Haaruitval bij vrouwen: niet meteen reden tot paniek

Overmatig haarverlies?

Elk mens verliest dagelijks zo’n 50-120 haren per dag. Dit is normaal en hier merk je doorgaans niets van. Als je meer haar dan normaal begint te verliezen of als je haar steeds dunner wordt, dan is het haargroeiproces verstoord. We spreken dan van overmatig haarverlies. Hoewel dit probleem veel voorkomt, verschillen de onderliggende oorzaken. De meest voorkomende oorzaak van overmatig haarverlies is erfelijke kaalheid (alopecia androgenetica of AGA). Dit geldt voor zowel mannen als vrouwen.

Lezen: 10 feiten over haaruitval bij vrouwen

DHT verkort de haargroeifase

Alopecia androgenetica ontstaat doordat de haarzakjes gevoelig zijn voor het hormoon dihydrotestosteron (DHT). De gevoeligheid van de haarzakjes voor DHT is voor zowel mannen als vrouwen erfelijk bepaald. Het DHT verzwakt de haarzakjes en verkort de groeifase van het haar van drie tot vijf jaar naar enkele maanden. Na elke groeifase wordt de nieuwe haar die uit het haarzakje groeit dunner (miniaturisatie), totdat het haarzakje afsterft en uiteindelijk geen haar meer terugkomt.

Erfelijke kaalheid bij vrouwen

Veertig procent van alle vrouwen krijgt op enig moment in haar leven te maken met erfelijke kaalheid. Vijftien procent van de vrouwen zelfs al vóór de menopauze, soms al op heel jonge leeftijd. Zo’n drie tot zes procent van de vrouwen jonger dan dertig lijdt aan erfelijke haaruitval. Boven de leeftijd van zeventig jaar heeft bijna elke vrouw een minder volle haardos.

Anders dan bij mannen vindt deze vorm van kaal worden gelijkmatig plaats, verspreid over de haaroppervlakte. Het haar wordt vanaf de kruin over de hele hoofdhuid stukken dunner. Uiteindelijk kan dit leiden tot blijvende kaalheid.

Andere oorzaken

Buiten erfelijke kaalheid zijn er veel oorzaken voor (tijdelijke) haaruitval bij vrouwen. Zo kan een verandering in de hormoonhuishouding (zwangerschap), ijzertekort, dieet of stress een rol spelen of kan er een aandoening aan ten grondslag liggen. Ook externe factoren, zoals het verven en strak vastbinden van het haar, kan haaruitval tot gevolg hebben. Daarnaast zijn er nog een heleboel andere mogelijke oorzaken te vinden.

Haaruitval bij vrouwen: niet meteen reden tot paniek

Telogeen haarverlies

Een veelvoorkomende oorzaak van haaruitval bij vrouwen is telogeen haarverlies: haaruitval door stress of lichamelijke veranderingen. Hierbij volgt het haar de normale haargroeicyclus niet meer. Bij telogeen haarverlies stoppen ineens veel haren tegelijk met groeien. De haren komen in de overgangsfase en vervolgens in de rustfase of telogene fase. Haren in de telogene fase vallen na gemiddeld vier maanden allemaal tegelijk uit.

Acuut telogeen haarverlies

Er is een acute vorm en een chronische vorm van telogeen haarverlies. Bij de acute vorm van telogeen haarverlies is vaak sprake van een plotselinge of heftige lichamelijke verandering, bijvoorbeeld een bevalling, ernstige ziekte (kanker), periode van sterk verminderde voedselinname, narcose, stress of koorts.

Chronisch telogeen haarverlies

Houdt het haarverlies langer dan zes maanden aan, dan spreken we van chronisch telogeen haarverlies. De bekendste oorzaken hiervan zijn schildklierafwijkingen, bloedarmoede, bepaalde geneesmiddelen (zoals bloedverdunners, maagzuurremmers, pijnstillers, bètablokkers en chemotherapie), overmatige inname van vitamine A en ziekten aan onder meer de alvleesklier, lever en nieren.

Haaruitval bij vrouwen: niet meteen reden tot paniek

De invloed van stress

Psychische stress kan telogene haaruitval veroorzaken. Hoge doses van de stresshormonen cortisol en adrenaline zorgen ervoor dat energie wordt vrijgemaakt door verbranding van vet en de productie van eiwit. Het lichaam is hierdoor klaar voor actie. Het is niet goed om lang in deze ´staat van paraatheid´ te verkeren. Langdurig hoge cortisol-levels zijn slecht voor het lichaam en ook voor het haar. Haarfollikels kunnen reageren op stress door verminderde groei of zelfs complete groeistop.

Haaruitval na stressvolle gebeurtenis

Dit merk je bijvoorbeeld aan haaruitval drie à vier maanden na een stressvolle gebeurtenis. Het haar kan dan uitvallen, soms in strengen. Als de oorzaak van de stress wegvalt, herstelt de haargroei doorgaans weer in de loop van acht tot twaalf maanden. Soms houdt het haarverlies langer aan. Als je aanleg hebt voor haaruitval, dan heeft stress een extra nadelige invloed.

Haaruitval in de overgang

Leeftijdsgebonden haaruitval ontstaat vaak in de overgang door veranderingen in de hormoonhuishouding. Je oestrogeen- en progesteronspiegels dalen dan en je krijgt een relatief hogere testosteronspiegel. Het blijkt dat leeftijdsgebonden haarverlies wordt beïnvloed door dezelfde factoren die ervoor zorgen dat je grijs wordt.

Erfelijk bepaalde aanleg

In het verouderingsproces wordt niet alleen de haar dunner, maar groeien ook minder haren uit één haarzakje. Dit proces staat onder invloed erfelijke en hormonale factoren. Met name de erfelijk bepaalde aanleg voor de gevoeligheid van het hormoon dihydrotestosteron (DHT) is hierbij bepalend.

Alopecia areata of pleksgewijze kaalheid

Alopecia areata is een aandoening die de haarwortels op bepaalde plekken van de huid aantast, waardoor ronde kale plekken ontstaan. Die doen zich voor op de hoofdhuid, maar ook op andere behaarde lichaamsgebieden, bijvoorbeeld bij mannen in de baard. In de meeste gevallen herstelt de haargroei binnen enkele maanden tot jaren vanzelf.

Oorzaak (nog) onbekend

In sommige gevallen komt het haar niet meer terug of ontstaan steeds nieuwe kale plekken. Wanneer de lichaamsbeharing helemaal verdwijnt dan spreken we van alopecia universalis. Alopecia areata is een auto-immuunziekte met (nog) onbekende oorzaak.

Haaruitval bij vrouwen: niet meteen reden tot paniek

Frontale fibroserende alopecia

Frontale fibroserende alopecia (FFA) komt bijna alleen voor bij postmenopauzale vrouwen boven de leeftijd van vijftig jaar. Bij deze vorm van haaruitval gaat het om een gelokaliseerde vorm van kaalheid aan de voorste haargrens, die vaak gepaard gaat met verlittekening.

Mogelijke oorzaken

Hoe FFA precies ontstaat, is nog niet bekend. Gedacht wordt aan een auto-immuunreactie, maar daarnaast wordt een verband gelegd met het gebruik van synthetische UV-filters, zoals oxybenzone, die in zonnebrandcrèmes voorkomen. Ook lijkt frontale fibroserende alopecia verband te houden met de aandoening lichen planus: een ontstekingsziekte waarbij de (hoofd)huid is aangetast.

Externe factoren

Deze vorm van haarverlies bij vrouwen is het gevolg van externe factoren met een schadelijk (traumatisch) effect op de haarzakjes. Denk aan factoren als het permanenten, verven of te strak vastbinden van het haar. Het haar beschadigt hierdoor en breekt sneller af. De afgebroken haren kunnen vervolgens uitvallen, waardoor er in verhouding meer haren uitvallen dan aangroeien.

Haaruitval bij kanker

Haaruitval is een van de bekendste bijwerkingen van de behandeling van kanker. Deze vorm van haaruitval is bijna altijd tijdelijk. Toch is het voor veel vrouwen heel moeilijk wanneer zij hun haar verliezen. Niet iedere vrouw die een chemokuur of bestraling krijgt, zal haar haren verliezen. Dat is onder meer afhankelijk van je behandeling (bestraling en/of chemo), de dosering en het soort medicatie en eventuele aanvullende medicatie.

Meestal groeit het haar terug

Na het beëindigen van een chemokuur groeit het haar meestal vanzelf weer terug. Wel ervaren veel mensen dat het haar een wat andere structuur heeft dan voor de behandelingen.

Haaruitval bij vrouwen: niet meteen reden tot paniek

Haarverlies meten

Als haarverlies met het blote oog zichtbaar is, betekent dit dat de helft van de haren al is verdwenen. Soms is dit dan al jaren aan de gang. Dit is de reden dat vroegtijdig herkennen belangrijk is.

Wastest

Haarverlies kun je zelf testen met bijvoorbeeld de wastest: was een week lang elke dag je haren boven een afgesloten wasbak, verzamel de hare uit de wasbak, kan of borstel en leg ze op een tissue. Tel de haren. Bij > 100 haren haarverlies per dag is er sprake van overmatig haarverlies.

Pluk- of trektest

Een andere test is de pluk- of trektest: was je haren een dag voor de test niet. Tel een pluk van 60 haren op de hoofdhuid en hou di vast in een pluk. Trek zachtjes aan de pluk haren. Komen er tot 6 haren (=10%) los? Dit is normaal. Herhaal de test op verschillende plaatsen. Ook is het mogelijk een haarmeting met een zogenoemde trichoscoop te laten verrichten door een arts.